Αλκοόλες

Οι αλκοόλες είναι οργανικές ενώσεις που περιέχουν άνθρακα, οξυγόνο και υδρογόνο Οι ενώσεις αυτές έχουν παραπλήσιες ιδιότητες με την κοινή αλκοόλη, το οινόπνευμα. Οι αλκοόλες θεωρείται ότι προέρχονται από υδρογονάνθρακες στους οποίους ένα άτομο υδρογόνου από το μόριό τους έχει αντικατασταθεί από τη ρίζα υδροξύλιο (ΟΗ).

Επίσημα οι αλκοόλες έχουν το ίδιο όνομα με τον αντίστοιχο υδρογονάνθρακα, μόνο που αντί της κατάληξης - ιον έχουν την κατάληξη - όλη (π.χ. - προπανόλη). Συνήθως όμως οι αλκοόλες έχουν εμπειρικά ονόματα. Η μεθυλική αλκοόλη ονομάζεται ξυλόπνευμα, η αιθυλική αλκοόλη οινόπνευμα, ενώ τα σύμφωνα με την ονοματολογία ονόματά τους είναι αντίστοιχα μεθανόλη και αιθανόλη. Οι αλκοόλες διακρίνονται σε πρωτοταγείς, σε δευτεροταγείς, τριτοταγείς κλπ., ανάλογα με το αν το υδροξύλιο βρίσκεται ενωμένο με άτομο άνθρακα που είναι ενωμένο με μία, δύο ή περισσότερες ρίζες R, που παριστάνουν μεγάλα κομμάτια του μορίου της ένωσης (με ένα τουλάχιστον άτομο άνθρακα η καθεμιά). Επίσης, ανάλογα με τον αριθμό των υδροξυλίων στο μόριό τους, οι αλκοόλες διακρίνονται σε μονοσθενείς, δισθενείς κλπ. ή πολυσθενείς.

Υπάρχουν λοιπόν πολλές οικογένειες αλκοολών, όπως υπάρχουν και πολλές οικογένειες υδρογονανθράκων. Όλες οι αλκοόλες έχουν τη ρίζα υδροξύλιο και η παρουσία αυτής της ρίζας εξασφαλίζει κοινές ιδιότητες και ιδιαίτερα την ιδιότητα οι αλκοόλες να παράγουν εστέρες, όταν αντιδρούν με διάφορα οξέα.

Οι αλκοόλες καίγονται, αλλά είναι κατώτερα καύσιμα, σχετικά με τη βενζίνη. Από ένα γραμμάριο αλκοόλης παίρνουμε 7.000 θερμίδες, ενώ από ένα γρ. βενζίνης 11.000 θερμίδες. Όμως εκεί που η καύση της βενζίνης είναι αδύνατη, γιατί χρειάζεται να έχει αποθηκευτεί οξυγόνο (π.χ. στους πυραύλους), προτιμούνται ενώσεις σαν της αλκοόλης που χρειάζονται λιγότερο Ο2 για να καούν, εφόσον έχουν ήδη ποσότητα οξυγόνου στο μόριό τους. Η μεθυλική αλκοόλη έπαιξε σημαντικό ρόλο στη βιομηχανία των πυραύλων και χρησιμοποιήθηκε σαν καύσιμο στις Βόμβες Η2 που έριξε ο Χίτλερ στο Λονδίνο.

Η κυριότερη αλκοόλη είναι η αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα). Το οινόπνευμα βγαίνει από την απόσταξη χαλασμένων κρασιών, από διάφορα φρούτα, από τα τεύτλα με ζαχαροποίηση του αμύλου τους. Βιομηχανική αλκοόλη παρασκευάζεται επίσης, αν αντιδράσει νερό με αιθυλένιο, που το παίρνουμε από τα παράγωγα του πετρελαίου. Η αλκοόλη βράζει στους 80° C περίπου. Συνήθως δε χρησιμοποιείται καθαρό οινόπνευμα, αλλά διάλυμα 90% σε νερό.

Μεγάλα ποσά αλκοόλης χρησιμοποιούνται για την κατασκευή αλκοολούχων ποτών. Η καθαρή αλκοόλη (95%), που χρησιμοποιείται στην ποτοποιία και την αρωματοποιία, έχει πολύ βαριά φορολογία. Λιγότερη φορολογία έχει η αλκοόλη που χρησιμοποιείται για οικιακές χρήσεις. Σ' αυτήν, συνήθως, προσθέτουν δηλητηριώδεις ουσίες (γαλαζόπετρα) που της δίνει μπλε - πράσινο χρώμα. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η χρήση του οινοπνεύματος από τους αλκοολικούς.

Στην Ελλάδα η αλκοόλη παρασκευάζεται συνήθως από τη σταφίδα. Οι σταφίδες εκχυλίζονται με ζεστό νερό. Στο διάλυμα, που παίρνουμε, ρίχνουμε ειδική ζύμη, οπότε το περιεχόμενο παθαίνει ζύμωση. Κατόπιν γίνεται απόσταξη. Στην απόσταξη μπορούμε να πάρουμε οινόπνευμα χαμηλών βαθμών στην αρχή (βαθμός είναι η επί τοις εκατό περιεκτικότητα σε οινόπνευμα ενός διαλύματος) και τέλος αλκοόλη 95%. Το υπόλειμμα της κατεργασίας λέγεται βινάσα. Επίσης στη βιομηχανία η αιθυλική αλκοόλη παρασκευάζεται και με πρώτη ύλη το αιθυλένιο, όπως είπαμε προηγουμένως, η μέθοδος όμως που χρησιμοποιείται είναι περισσότερο δαπανηρή και δε συμφέρει σε χώρες, όπως την Ελλάδα, που η παραγωγή της σταφίδας είναι φτηνότερη και μεγαλύτερη.

Η αλκοόλη έχει πυκνότητα 0,81, είναι δηλ. ελαφρότερη από το νερό. Είναι επίσης και πολύ καλό καύσιμο, αν και η χρησιμοποίησή του σ' αυτήν την κατεύθυνση δε συμφέρει οικονομικά. Είναι σημαντικός διαλύτης. Γενικά οι ιδιότητες του οινοπνεύματος είναι ανάλογες με τις ιδιότητες και των άλλων αλκοολών.

Γενικά στην οργανική χημεία υπάρχει μία αντιστοιχία των αλκοολών με τις βάσεις της ανόργανης χημείας. Τόσο οι αλκοόλες, όσο και οι βάσεις αντιδρούν με οξέα και σχηματίζουν αντίστοιχα εστέρες - άλατα και νερό.